Do 17 marca można składać wnioski w ramach ogólnopolskiego konkursu Śląskiej Przestrzeni Innowacji. Nabór odbywa się drogą elektroniczną. Jeśli masz pomysł na innowację społeczną – weź udział w konkursie. Najlepsze pomysły mogą liczyć na wsparcie w kwocie do blisko 100 tys. zł na opracowanie i wdrożenie konkretnego rozwiązania.  

·         Depopulacja

Problem depopulacji w województwie śląskim jest złożony. Województwo charakteryzuje się jednym z najniższych wskaźników przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców w Polsce, a najgorsza sytuacja występuje na północno-wschodnim jego obszarze. Główną przyczyną depopulacji jest niski poziom dzietności, a także fakt, że przeciętna długość życia kobiet i mężczyzn jest niższa niż średnia dla całego kraju. Trudną sytuację potęguje również największy w kraju odpływ ludności w wieku produkcyjnym za granicę oraz do innych regionów Polski.

Przykładowe problemy

• Jeden z najniższych wskaźników przyrostu naturalnego w kraju na 1000 mieszkańców;
• Jeden z najwyższych w kraju poziomów odpływu ludności w wieku produkcyjnym za granicę oraz do innych regionów;
• Spadek liczby dostępnych wykwalifikowanych pracowników;
• Spowodowana wyludnieniem utrata funkcji miejskich przez liczne ośrodki.

·         Rewitalizacja miast w wymiarze społecznym

ojęcie „rewitalizacji” dotyczy złożonego procesu nakierowanego na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu. Obejmuje kompleksowe oddziaływanie na lokalną społeczność, przestrzeń i gospodarkę. Zdegradowana przestrzeń nie jest atrakcyjnym miejscem do mieszkania nie tylko ze względów estetycznych, ale także może negatywnie oddziaływać na jakość życia i zdrowie mieszkańców. To z kolei sprawia, że osoby, które mają taką możliwość opuszczają dany teren. Na obszarze zdegradowanym zostają więc często osoby starsze, a także w gorszej sytuacji ekonomicznej (często bezrobotni, słabo wykształceni, mało przedsiębiorczy). Narastają problemy społeczne mieszkańców – nasila się bezrobocie, utrwalają się postawy bierne, pogarsza się sytuacja ekonomiczna ludności, obniża się jakość życia, pogłębiają uzależnienia. Województwo śląskie cechuje się najwyższym w kraju odsetkiem terenów zdegradowanych i zdewastowanych (ok. 18%). Tempo ich rekultywacji  i zagospodarowania jest zaś niskie (65 ha/rok). Nasilone w województwie jest zjawisko tracenia przez miasta funkcji społeczno-gospodarczych. Do grupy tej zalicza się ośrodki, które w ostatnich latach przestają pełnić istotną rolę dla mieszkańców województwa jako miejsce pracy, zamieszkania i realizacji różnorodnych potrzeb społeczności.

Przykładowe problemy

• Niska jakość życia mieszkańców na terenach poprzemysłowych;
• Utrata funkcji społeczno-gospodarczych przez miasta średnie;
• Niska atrakcyjność gospodarcza obszarów poprzemysłowych;
• Narastanie problemów społecznych wśród mieszkańców terenów zdegradowanych.

·         Białe miejsca pracy

Białe miejsca pracy są związane ze świadczeniem usług pielęgniarskich, medycznych, fizjoterapeutycznych, jak również usług opiekuńczych. Dostępność lekarzy w woj. śląskim może zostać ograniczona przez starzenie się tej grupy zawodowej i problem z zastępowalnością pokoleń w tym zawodzie. W 2016 r. mediana wieku lekarzy specjalistów wykonujących zawód wynosiła 53 lata, a liczba lekarzy i dentystów powyżej 65 r. wyniosła ponad 10% ogółu lekarzy wykonujących zawód w regionie. Mediana wieku pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w woj. śląskim wyniosła 48 lat.  Do zawodów deficytowych w województwie śląskim należą pracownicy na stanowiskach: opiekun osoby starszej, opiekun w domu pomocy społecznej, rejestrator medyczny (stanowisko pośrednio związane z białym sektorem).

Przykładowe problemy

• Potrzeba rozwijania kwalifikacji osób wykonujących „białe zawody” przede wszystkim w zakresie rozwijania umiejętności społecznych, kompetencji zarządczych oraz e-umiejętności;
• Starzenie się białego personelu, niewystarczająca zastępowalność pokoleń
  w zawodach medycznych;
• Niewystarczające zainteresowanie podejmowaniem kształcenia i pracy zawodowej w białym sektorze;
• Niewystarczająca liczba lekarzy geriatrów.

·         Zielone miejsca pracy

Zielone miejsca pracy to miejsca zatrudnienia w branżach i zawodach związanych z energetyką, transportem, budownictwem, recyklingiem i rolnictwem. W przypadku zawodów związanych z „zieloną” gospodarką ważne są kwalifikacje mieszczące się w zakresie umiejętności związanych z ekologicznym budownictwem (w tym m.in. kompetencje takie jak wykorzystywanie nowoczesnych technologii budowlanych, szacowanie efektów ekologicznych), recyklingiem – umiejętność obsługi elektronicznych systemów przechowalniczych i produkcyjnych oraz wiedza z zakresu przepisów i zasad zagospodarowania odpadów w przedsiębiorstwach. Polskie przedsiębiorstwa są „zielone” w takim stopniu, w jakim determinują to obowiązujące przepisy prawa. Dlatego przed podjęciem działań mających na celu zwiększenie wiedzy pracowników w zakresie kompetencji potrzebnych do pracy w „zielonych miejscach pracy”, najpierw należałoby wygenerować popyt na kwalifikacje tego rodzaju. Do zawodów deficytowych związanych z ochroną środowiska (pośrednio) zaklasyfikowano montera ociepleń budynków, sortowacza surowców wtórnych oraz pomocniczego robotnika przy konserwacji terenów zieleni.

Przykładowe problemy

• Niski poziom selektywnej zbiórki śmieci;
• Niski poziom zastosowania nowoczesnych technologii budowlanych.

·         Niski wskaźnik zatrudnienia kobiet

Kobiety wykonują zawody o innym, niż płeć męska, charakterze, znacznie częściej pracują w niepełnym wymiarze etatu. Zwykle to one są zaangażowane w opiekę nad dziećmi, osobami niepełnosprawnymi i seniorami w gospodarstwach domowych, mniej zarabiają, otrzymują niższe świadczenia emerytalne. Poparcie dla takiego rozwiązania jest duże: odsetek kobiet z województwa śląskiego wskazujących, że zarówno mężczyzna, jak i kobieta powinni zarabiać na utrzymanie domu wynosi  53% wobec 64% s skali kraju. Prorodzinne ulgi i świadczenia państwowe dodatkowo zachęcają do pozostania w domu. Pojawia się kwestia psychicznej stagnacji, problemu  z powrotem na rynek pracy po urlopie macierzyńskim, z którym mężczyźni – w zdecydowanej większości – nie muszą sobie radzić. Żłobki oraz opiekunki dziecięce wciąż pozostają często poza finansowym zasięgiem kobiet samotnie wychowujących potomstwo, często również pojawia się kwestia niedopasowania usług do potrzeb. Ponadto, po powrocie do pracy kobiety muszą pogodzić pracę z opieką nad chorymi dziećmi.

Przykładowe problemy

• Niski wskaźnik zatrudnienia kobiet w wieku 50-60 z uwagi na sprawowanie opieki nad starszymi członkami rodziny;
• Niższy – niż u bezdzietnych kobiet – wskaźnik zatrudnienia matek dzieci poniżej 6. roku życia;
• Niższy – w stosunku do mężczyzn – odsetek kobiet pracujących na pełny etat w okresie po narodzinach dziecka;
• Wysokie poparcie dla tradycyjnego podziału ról;
• Niski wskaźnik zatrudnienia kobiet z grup wrażliwych (seniorki, samotne matki, kobiety z niepełnosprawnościami, emigrantki).

·         Niski wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 50+

Śląsk wyróżnia się na tle pozostałych województw jako region z najniższym wskaźnikiem zatrudnienia osób w wieku 50+. Wskaźnik ten w 2019 roku na Śląsku wynosił 26,8%, podczas gdy średni wynik w skali całego kraju wynosił 32,6%. Na terenie województwa mieszka ponad 1,7 mln osób w wieku 50+. W grupie tej jest 459 tys. osób pracujących, 5 tys. osób bezrobotnych oraz ponad 1,2 mln osób biernych zawodowo. Stopa bezrobocia w grupie 50+ w województwie śląskim wynosiła 1,1% i była znacznie niższa niż w skali kraju (2,2%). Niski wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 50+ jest więc w mniejszym stopniu związany z bezrobociem rejestrowanym występującym w tej grupie, jest natomiast pochodną bezrobocia ukrytego (np. kobiety pozostające na utrzymaniu mężów) oraz dużej grupy biernych zawodowo (m.in. emeryci, renciści). Zainteresowanie pozostawaniem aktywnym zawodowo pomimo przejścia na emeryturę wydaje się być w niektórych grupach niewielkie, np. w bardzo licznej na Śląsku grupie emerytów górniczych, dla której aspekt ekonomiczny bardzo często nie jest czynnikiem motywującym do podjęcia dodatkowego zatrudnienia. Poza aspektami ekonomicznymi również inne czynniki mają znaczenie dla aktywności zawodowej osób w wieku 50+. Istotne znaczenie ma tutaj postrzeganie osób w wieku 50+ jako pracowników. Pracodawcy pozytywnie oceniają kompetencje i cechy pracowników z tej grupy.  Postrzegają ich jako osoby z wysokimi umiejętnościami interpersonalnymi, posiadające wiedzę i doświadczenie zawodowe, potrafiące podejmować decyzje, dyspozycyjne, identyfikujące się z firmą. Jednocześnie osoby w wieku 50+ są postrzegane przez pracodawców jako mające pewne trudności w dopasowaniu się do zmian technologicznych, niewystarczająco kreatywne i innowacyjne, a także w niewielkim stopniu zainteresowane własnym rozwojem zawodowym.

Przykładowe problemy

• Duża grupa osób przechodzących na emeryturę w młodym wieku;
• Niski poziom motywacji do podejmowania aktywności zawodowej wśród emerytów
  w wieku 50+;
• Brak kompetencji adekwatnych do potrzeb rynku pracy;
• Oczekiwania społeczne wobec osób w wieku 50+ związane z opieką nad osobami zależnymi;
• Stan zdrowia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby  w wieku 50+.

·         Społeczne skutki ubóstwa energetycznego

Ubóstwo energetyczne to problem w zaspokojeniu potrzeb gospodarstwa domowego w zakresie ogrzewania i energii elektrycznej. Większość definicji tego zjawiska skupia się na powiązaniu niskich dochodów gospodarstwa i wysokich kosztów energii, które zwykle są wynikiem niskiego standardu energetycznego budynku.

W Polsce zjawisko to zwykle omawia się w kontekście fatalnej jakości powietrza w sezonie grzewczym, za co odpowiada niska emisja. Jej źródłem jest masowe stosowanie pozaklasowych kotłów i pieców spalających paliwa złej jakości, czasem także odpady. Częściowo jest to wywołane właśnie ubóstwem energetycznym, które uniemożliwia dotkniętym nim osobom termomodernizację budynku oraz wymianę źródła ciepła i korzystanie z paliw dobrej jakości. Szacuje się, że ubóstwo energetyczne dotyka w województwie śląskim około 10% gospodarstw domowych. Dominują wśród nich osoby utrzymujące się ze świadczeń społecznych (zwłaszcza z renty), mieszkające samotnie na wsi, w stosunkowo dużych budynkach wybudowanych w latach 1946-1980.

Przykładowe problemy

• Brak powszechnie obowiązującej definicji ubóstwa energetycznego;
• Brak rzetelnej wiedzy w Gminach o skali ubóstwa energetycznego na danym terenie;
• Ubóstwo energetyczne jest bezpośrednim determinantem stosowania gorszej jakości paliw lub spalania odpadów;
• Ogromne koszty termomodernizacji, biorąc pod uwagę przeciętny koszt jednostkowy i szacowaną skalę problemu.

Kontakt dot. konkursu dla innowatorów

+48 575 841 556 (poniedziałek-czwartek w godzinach 10.00-15.30)

+48 533 218 043 (wtorek-piątek w godzinach 10.00-15.30)

+48 575 032 139 (poniedziałek-piątek w godzinach 10.00-15.00)

oraz kontakt mail: granty@slaska.przestrzeninnowacji.pl

www.slaska.przestrzeninnowacji.pl